Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi

Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi
Köy Enstitüleri Anı ve Kültür Evi, TARKEM tarafından restore edilen Vakıflar Konağı’nda Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği işbirliğiyle oluşturulmuş ve 28 Ekim 2023’te açılmıştır. Yapının tam olarak ne zaman yapıldığı bilinmemekle birlikte, 19. yüzyıl sonlarında veya 20. yüzyılın ilk yarısında yapıldığı düşünülmektedir.
Anı ve Kültür Evi’nde; Köy Enstitülerinin kuruluş amacı, hedefleri, kurucuları, dönemin koşulları hakkında modern müzecilik teknikleri kullanılarak verilen bilgilerle, öne çıkan isimlerin biyografileri, günümüze ulaşan hatıraları harmanlanarak bir Köy Enstitüleri anlatısı sunulmaktadır. Anı ve Kültür Evi’nde dinamik bir yapı ortaya koymak amacıyla, bir araştırma kütüphanesi ve bir dijital kütüphane de bulunmaktadır.

Adres: Tan Mah. 774 SokakNo:4 Konak/İzmir

KONUMU
Buca Kasaplar Meydanı, Menderes Mahallesi 106 sokak üstünde yer almaktadır. 8 pafta 119 ada 24 parselinde kayıtlı olup İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin mülkiyetinde olan yapı, müştemilat birimi ve bahçesiyle kuzeydoğu- güneybatı doğrultusunda uzanmaktadır.

YAPININ KISA TARİHÇESİ
Yapının inşa kitabesi bulunmamaktadır. Ancak bahçedeki mermer çeşmenin baş taşındaki 1904 tarihinin yapının inşa tarihi ve aynı taş üzerindeki Yunanca yazılı G ve N baş harflerinin de yapının sahiplerinin isimlerinin kısaltması olduğu düşünülmektedir. Yapının eski sahiplerinin sözlü beyanları ve bölgedeki diğer binalarla yapılan karşılaştırmalı çalışmadan gelen bilgiler de yapının 1904 yılına tarihlendirilebileceği bilgisini desteklemektedir.

Buca’daki tarihi evlerin mimari özellikleri incelendiğinde, Buca'da çoğunluğunu Rumların oluşturduğu yerli halka ait konutlar (Sakız Üslubu) ile Levanten ailelerin malikaneleri olmak üzere iki ayrı yapı grubu bulunmaktadır. Anı Evi olarak düzenlenen yapı teknik özellikleri bakımından ilk grubun yanı Sakız tipi konut türünün özelliklerini taşımaktadır. Binanın restorasyonu İzmir İl Özel İdaresi'nin katkılarıyla İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından 2013 yılında yaptırılmıştır. Restorasyon projesinin müellifi ise Öget Nevin Cöcen'dir.

KURULUŞ AMACI
Buca Göç ve Mübadele Anı Evi, “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi” başta olmak üzere Türkiye'ye Balkan ülkelerinden yapılan göçlerin hikayesini aktarmak ve göçmenlerden kalan kültürel mirası sergilemek amacıyla kurulmuştur.

ANI EVİNİN ÖNEMİ NEDİR?
Türkiye'den Yunanistan'a göç eden mübadil Rumlar, kurdukları dernekler, vakıflar, araştırma/kültür merkezleri ve müzeler sayesinde kimliklerini koruyabilmişlerdir. Yunanistan'ın aksine Türkiye'de mübadeleye yönelik benzer çalışmalar oldukça geç dönemlerde başlamıştır. Buna karşın, son yıllarda hem mübadele üzerine yapılmış bilimsel araştırmalarda hem de mübadillerin kurduğu dernek ve vakıfların sayısında ciddi bir artış meydana gelmiştir. Yerel yönetimlerin desteği ile açılan müze ve anı evleri ise mübadillerin geride bıraktığı kültür öğelerinin sergilenmesinde ve geleceğe aktarılmasında önemli bir işlevi yerine getirmektedir. Bunlardan biri olan Buca Göç ve Mübadele Anı Evi'nin, göçlerle büyüyen bir kent olan İzmir'de bu alandaki kültürel ve sosyal boşluğun doldurulması açısından önemli bir adım olduğu düşünülmektedir.